«دیوار برلینی» که کرملین به دور حقیقت می‌کشد

گالینا تیمچنکو، بنیانگذار محبوب‌ترین پایگاه خبری مستقل روسیه موسوم به «مدوزا»، با مبارزه سرسختانه با کرملین بیگانه نیست.

اخراج او از شغل پیشینش در انتشارات «لنتا» (که ظاهرا به دستور دفتر ریاست جمهوری صورت گرفت) به او این انگیزه را داد که رسانه نوپا و جسور خود را راه‌اندازی کند که به همان میزان قبل، خاری در پهلوی مقام‌های روسیه شده است. 

اما اکنون با توجه به بیانیه جنجال‌برانگیز دولت مبنی بر این که «مدوزا» یک «عامل بیگانه» است، به نظر می‌رسد تیمچنکو اعلام شکست کرده است.

او می‌گوید: «فکر می‌کنم کار رسانه‌های مستقل در روسیه تمام شده است. برای نخستین بار می‌بینیم که سردبیرها بازداشت می‌شوند. این سابقه نداشته است. این آغاز ممنوعیت کامل این حرفه است.»

اقدام دولت به گنجاندن نام «مدوزا» به فهرست رسانه‌هایی که از طرف دولت‌‌های خارجی تامین مالی می‌شوند ضربه نهایی کرملین به انتقاد‌های داخلی تعبیر بوده است.

مدوزا با رقم بی‌سابقه بیش از ده میلیون بازدیدکننده در ماه، در صف مقدم دفاع در مقابل خودکامگی ایستاده بود. این نکته، همراه با انتشار عامدانه این نشریه در خارج از روسیه، آن را در معرض برخورد با دولت تمامیت‌خواه این کشور قرار داد. 

تیمچنکو می‌گوید: «ما از ابتدا با سرسختی هرچه تمام‌تر پیش رفتیم. جای تعجب نیست که به همین ترتیب نخستین (رسانه‌ای) هستیم که سرمان به باد داده می‌شود.»

مفهوم عملی اعلامیه روز جمعه دولت این است که اکنون مدوزا باید در سرخط کلیه یادداشت‌ها و مقالاتش در رسانه‌های اجتماعی، هشداری ۲۴ واژه‌ای با حروف بزرگ بگذارد و خودداری از این اقدام به جریمه‌های مالی سنگین منجر خواهد شد. 

به نظر می‌رسد این اقدام برای قطع ارتباط این نشریه با مخاطبان جدید و پراکنده کردن مخاطبان کنونی آن است. این امر همچنین گزارشگران و منابع بالقوه این رسانه را در مظان اتهام جاسوسی قرار می‌دهد.

قرار گرفتن مدوزا در فهرست «عوامل خارجی»، این نشریه را در آسیب‌پذیرترین نقطه، یعنی بودجه دریافتی‌اش، تحت فشار می‌گذارد.

سال گذشته، این رسانه شش ساله ۸۰ درصد عوایدش را از طریق دریافت تبلیغات و آگهی تامین می‌کرد. قانون جدید کرملین مدوزا را ملزم می‌کند که عبارت هشداردهنده را حتی برای آگهی‌هایش به کار ببرد. اغلب واحدهای بازرگانی از قرارگیری در چنین شرایطی اجتناب خواهند کرد.

تیمچنکو می‌گوید: «این عبارت ۲۴ واژه‌ای به‌مثابه ستاره زرد نازی‌هاست.»

این سردبیر و مدیر رسانه‌ای پرسابقه می‌گوید به تیم مدوزا در مورد قرارگیری این رسانه در فهرست دولت هشدار داده نشده بود. اما با توجه به سیر تحولات در روسیه، این اقدام چندان هم دور از انتظار نبود.

تیمچنکو می‌گوید کرملین نظریه «انزوای خود» را کاملا پذیرفته است و به‌آرامی دارد «دیواری» دور حقیقت می‌کشد.

تیمچنکو می‌افزاید: «من شهر برلین را در دهه ۶۰ مجسم می‌کنم و این که چگونه زمانی مردم برای رفتن سر کار از مرز می‌گذشتند. برخی متوجه افرادی شده بودند که کنار مرز آجر می‌گذاشتند‌، اما برخی دیگر به آن توجه نکردند. اما همه مردم یک روز صبح در زندگی و دنیای دیگری بیدار شدند و دیدند عزیزانشان سوی دیگر دیوار قرار گرفته‌اند.»

او می‌گوید قوانین جدید روسیه «آجرهایی» است برای ایجاد «دیوار برلین» در روسیه.

به نظر می‌رسد اقدام‌های جدید کرملین برای سرکوب رسانه‌ها، نمایانگر تغییرهای ساختاری در سالی باشد که با قیام مردمی در کشور همسایه، بلاروس، و نیز پیامدهای اقدام‌های دولت علیه الکسی ناوالنی رو‌به‌رو بوده است. 

از نظر تیمچنکو، نظام سیاسی کنونی روسیه را  می‌توان «دموکراسی نظامی‌وار شریر» و حکام آن را «باند مردان سالمند» (قدیمی‌ترها) توصیف کرد.

او در ادامه می‌گوید: «رهبری (کنونی روسیه) در عصر اتحاد جماهیر شوروی  و سال‌های دهه ۱۹۹۰ (در دوره تسلط باندهای تبهکار) زاده شد. هیچ‌یک از آن‌ها تحصیلات کافی ندارند و هیچ‌یک کتاب نخوانده‌اند. آن‌ها اجازه نمی‌دهند نظرهای منطقی‌تری از کرملین به گوش برسد.»

شوربختانه برای تیمچنکو، این گروه «مردان سالمند» اکنون در نبردی نابرابر مدوزا را هدف گرفته‌اند، و با چشم دوختن به غول‌های شبکه‌های اجتماعی آمریکا و یوتیوب، تصور نمی‌شود به همین بسنده کنند.

تیمچنکو می‌گوید نمی‌توان در مورد اوضاع خوشبین بود. از هفت سناریوی احتمالی بقا که تیم او درنظر گرفته بودند، چهار سناریو از دور خارج شده است و روشن نیست سه سناریوی دیگر عملی خواهند بود یا نه.

او می‌افزاید: «اوضاع رو به تیرگی است، بسیار مشکل است.»

«اما همان گونه که پرفسور دامبلدور به هری پاتر گفت، گاه زندگی مجبورتان می‌کند میان آسان و حق یکی را انتخاب کنید. ما حرفه گزارشگری در روسیه را انتخاب نکرده‌ایم که راه آسان را طی کنیم.»